Mensenkennis of inlevingsvermogen?

Wees voorzichtig met wat je denkt te weten

Vind jij van jezelf dat je veel mensenkennis hebt? Zo ja, dan geef ik je graag advies (Ik ben normaal gesproken niet zo van de ongevraagde adviezen, dus ik neem het je dan ook niet kwalijk als je hier afhaakt).

OK, je bent er nog. Dan is hier mijn advies: wees voorzichtig met het inzetten van je mensenkennis.

Ik vind mensenkennis namelijk een overgewaardeerd en riskant fenomeen. Waarom? Dat vertel ik je graag. In de encyclopedie staat als definitie van mensenkennis: ‘Inzicht in het karakter van mensen’. En die algemene formulering – met de meervoudsvorm ‘mensen’ – is precies wat ik erop tegen heb. Alsof je met mensenkennis weet hoe álle mensen in elkaar zitten en waarom ze doen wat ze doen.

Referentiekader

Mensenkennis wordt vaak verward met referentiekader. Ieder van ons bekijkt de wereld vanuit zijn of haar referentiekader: een soort bril die jouw persoonlijke waarnemingen ‘filtert’. Je referentiekader heb je in de loop van je leven opgebouwd door je (levens)ervaringen, opleiding, cultuur, karakter, normen en waarden, kennis en (voor)oordelen. Omdat ieders referentiekader uniek is, heeft iedereen dus een persoonlijk beeld van wat waar is. We beschouwen het als feit, terwijl het in feite niet meer is dan een interpretatie.
Over referentiekader gesproken: ik heb het laatst voor de grap eens grofweg geteld. In mijn vak als trainer en coach heb ik de afgelopen 24 jaar met ruim 25.000 mensen (jawel!) kennis gemaakt en gewerkt. En daar zaten vogels van zéér diverse pluimage tussen kan ik je vertellen. Als de wet van de grote getallen gegarandeerd een uitstekende mensenkennis op zou leveren, zou ik me mogen verheugen op een enorme, misschien zelfs feilloze mensenkennis.
Maar ik weet wel beter.
Misschien juist door die ervaring met zoveel verschillende mensen heb ik geleerd dat er een enorme valkuil op de loer ligt, de valkuil van de zogenaamde mensenkennis. Die bestaat eruit dat je op grond van ervaringen aannames en vooroordelen ontwikkelt over bepaald gedrag. En vervolgens die algemene labels op ieder mens plakt die bepaald gedrag vertoont.
Het voordeel – en tegelijkertijd ook het bedrieglijke – van die aannames en vooroordelen is dat de wereld een stuk overzichtelijker wordt, want je denkt bepaald gedrag te kunnen voorspellen of op z’n minst te kunnen verklaren. En soms krijg je daar nog gelijk in ook, waardoor je idee van mensenkennis alleen maar versterkt wordt.

Weet je ’t zeker . . . ?

Op grond van mijn ruime ervaring met zeer verschillende mensen, durf ik te beweren dat je nooit met zekerheid kunt zeggen wat iemand beweegt, bedoelt, denkt of voelt (jaja, veel stelliger wordt het niet). Ik word namelijk nog regelmatig verrast door een klant, trainingsdeelnemer of coachee. Omdat ie anders reageert, iets anders denkt of voelt, of met een andere intentie iets doet dan ik had verwacht.
En ja, ik had er dus ook bepaalde verwachtingen bij op grond van mijn referentiekader. Door ze te checken bij de betreffende persoon, voorkom ik dat ik dingen aanneem als waarheid).

Mensenkennis

Vanuit mijn ervaring dat je het nogal eens mis kan hebben, wil ik graag een nieuwe term introduceren: menskennis.
Jawel, enkelvoud.
Daarmee bedoel ik dat je niet je algemene aannames of oordelen op álle mensen plakt die je tegenkomt, maar dat je je verdiept in die ene mens die tegenover je zit. Door goed naar hem of haar te luisteren en te kijken. Dus niet alleen letten op wát er gezegd wordt, maar ook op hóe het gezegd wordt (non-verbale signalen). En wat nog belangrijker is: veel vragen stellen. Vragen over wat diegene voelt, denkt, bedoelt en beweegt.

Laat je verrassen

Stel je vragen met een ‘bewust onnozele’ houding: door bewust met een leeg referentiekader naar iemand te luisteren en vragen te stellen laat je A. zien dat je oprecht geïnteresseerd bent en kom je B. ontzettend veel over de ander te weten. En C. zou je zomaar eens verrast kunnen worden met een antwoord dat je – als je stiekem toch even vanuit je referentiekader dacht – niet had verwacht. De kunst is dan trouwens om niet te twijfelen aan het antwoord van de ander – want die twijfel zit ‘m toch écht in je eigen referentiekader, maar de nieuwe kennis over de ander aan te nemen als zijn of haar absolute waarheid.
Ja, het klopt dat dit in het begin supermoeilijk is, want je hersenen gaan ongevraagd voor je aan de slag door de wereld voor je te ordenen door dingen aan je referentiekader te toetsen.
En ja, het is ook zo dat het steeds beter gaat als je het vaker doet en oefent. En leuker!
Want op deze manier bouw je niet voort op wat je al denkt te weten (‘boring’), maar begin je iedere nieuwe kennismaking met een schone lei (‘surprising’). Dus stel je (voor)oordeel eens uit over die nieuwe manager die een ongemakkelijk grapje maakt op de eerste dag of die collega van een ander team die ‘nooit’ oogcontact met je maakt. Maar stap gewoon eens op hem of haar af en maak een praatje. En stel geïnteresseerde vragen en sta open voor de antwoorden. Goeie kans dat je een heel andere – en wie weet positievere 😊 – kijk op hem of haar krijgt.
Nog moeilijker, maar ook vééél leuker als het je lukt, is het om dit met mensen te doen die je al een poos kent. Want dan zit je hoofd al behoorlijk vol met invullingen en aannames over diegene. En probeer dan nog maar eens ‘bewust onnozel’ op diegene af te stappen en écht open vragen te stellen.

Menskennis: de moeite waard. Voor jezelf én de ander.

Tijdens onze trainingen ‘Inlevingsvermogen‘ en ‘Empathisch luisteren‘ ga je actief aan de slag met menskennis.

Eerst nog wat meer lezen over dit interessante onderwerp? Dan hebben we nog deze blog over Empathisch luisteren voor je.

Veel inlevingsvermogen en menskennis gewenst!

Door: Het schrijfteam | Oraki training & coaching